جوان آنلاین: نمایشگاه «مرقع فضائل» از شانزدهم آبان‌ماه با نمایش مجموعه‌ای چشم‌نواز از آثار خوشنویسی در خطوط نستعلیق، ثلث، کوفی، نسخ، رقاع و دیگر خطوط تزیینی و همچنین ۳۵ طومار، کتیبه و لوحه از آثار استاد حبیب‌الله فضائلی، برپا شده و همچنان نگاه مشتاق علاقه‌مندان را به خود جلب می‌کند.
به گزارش «جوان»، زنده‌یاد استاد حبیب‌الله فضائلی متولد ۱۳۰۱ شهرستان سمیرم بزرگ خوشنویس، پژوهشگر، کتیبه‌نگار و کاتب قرآن و ادیب و شاعر، نامی آشنا برای اهالی پژوهش و هنر است. اهمیت بخشیدن به روند توأمان مشق عملی و پژوهش نظری در خوشنویسی از مهم‌ترین نکاتی است که در بازخوانی کارنامه و حیات هنری استاد فضائلی برای تمام خوشنویسان در هر سطح و مقامی قابل توصیه است. از ایشان دو اثر گران‌سنگ و مرجع «اطلس خط» و «تعلیم خط» به یادگار مانده که بی‌تردید منبع هر محقق ایرانی و خارجی در حوزه هنر و خوشنویسی اسلامی است. استاد فضائلی در آبان‌ماه ۱۳۷۶ درگذشت. نگارخانه ترانه‌باران نیز این روز‌ها میزبان نمایشگاه هنری، پژوهشی «مرقع فضائل» است که به یاد و بزرگداشت این روحانی خوشنویس و پژوهشگر برگزار شده است.
محبوبه کاظمی، مدیرمسئول نگارخانه با اشاره به نمایش بیش از ۴۲ مرقع از جمله قطعاتی در خطوط نستعلیق، ثلث، کوفی، نسخ، رقاع و خطوط تزیینی و ۳۵ طومار، کتیبه‌نگاری، لوحه‌نویسی‌های حبیب‌الله فضائلی در نمایشگاه «مرقع فضائل» به «جوان» گفت: در این نمایشگاه علاوه بر مجموعه آثار برجای مانده از این استاد گرانقدر، ابزار کتابت و برگزیده‌ای از اسناد تاریخی یا دگار‌های مکتوب آن هنرمند نامدار نیز به نمایش گذاشته شد تا شرایط برای پژوهشگران و علاقه‌مندان فراهم شود که در کنار دیدن آثار فاخر به بررسی آنچه در پس خلق این آثار است نیز بپردازند. کاظمی با تأکید بر آنکه امروزه با توجه به منابع غنی پژوهشی موجود در کشور کارکرد گالری‌ها باید متفاوت باشد، در خصوص اهمیت برگزاری نمایشگاه‌های پژوهشی گفت: با وجود غنای فرهنگی و هویت ملی، سال‌هاست که نگارخانه‌ها صرفاً تبدیل به محل نمایش آثار شده‌اند، درحالیکه اکنون زمان آن رسیده که بازتعریفی در خصوص کارکرد گالری‌ها داشته باشیم. نباید فراموش کرد؛ هنری که فاقد سند، پشتوانه پژوهش و شفافیت در فرایند خلق باشد، به‌راحتی به سطحی تزئینی تقلیل می‌یابد.
به گفته او، هنگامی که اسناد وجود داشته باشند با اتکا به پژوهش و مستندسازی می‌توان مسیر تحول هنری، میزان تأثیرگذاری و نقش اجتماعی آن را بازخوانی کرد و آثار به «منبع قابل ارجاع» تبدیل می‌شوند و دیگر صرفاً یک «اثر هنری» نخواهند بود. به این معنا که «هنر ایرانی- اسلامی» نه‌تنها زیبا، بلکه معنا‌دار می‌شود. چنین نمایشگاه‌هایی به حفظ و پاسداری از میراث فرهنگی و هنری در برابر فراموشی یا تحریف کمک می‌کنند. از این‌رو سعی ما بر این است با برگزاری نمایشگاه‌های هنری‌پژوهشی به بررسی زندگی هنرمند و حال و هوای خلق آثار و روند آن بنشینیم و درک عمیق‌تری از اثر هنری به جامعه و علاقه‌مندان ارائه دهیم.
فضائلی، خوشنویسی حکیم
شهاب شهیدانی (گردآورنده آثار حبیب‌الله فضائلی) نیز در خصوص حبیب‌الله فضائلی گفت: مرحوم فضائلی با وجود کسوت روحانیت عمده فعالیت‌ها و کسب درآمد وی از شغل معلمی، آموزش و سفارش‌های خوشنویسی بوده و از این‌رو شایسته عنوان «خوشنویس حکیم» است. اشعار وی در بیان مضامیم حکمی و عرفانی، بیانگر این ویژگی است، آنجا که فرمود: «زین همه پیچ کاندرین گذر است/ راست رفتن به راستی هنر است.»
این استاد دانشگاه هنر اصفهان با اشاره به بخش طومار‌ها و کتیبه‌ها که در نمایشگاه مرقع فضائل به نمایش درآمده است، گفت: طومار‌های کتیبه به مثابه آثار و اسناد مهم هنری اغلب هنرمندان و بیشتر خوشنویسان بزرگ، از ارائه اتود‌های اولیه و مشاقی‌های روزمره خود بیمناک هستند. این امر از خصلت کمال‌گرایی آنها در خلق و ارائه آثار هنری برمی‌خیزد، اما منجر به نواقصی می‌شود که ما را از درک تمام وجوه حیات هنری هنرمند عاجز می‌کند. دیدن آثار تمرینی و ممارست هنرمندان، در کنار سایر اسناد هنری برای آشنایی با روند تکاملی حیات هنرمند راهگشاست؛ چیزی که بدان «نقد تکوینی» گفته‌اند. او یادآور شد: همچنین این آثار، نمونه و الگوی خوبی برای نوآموزان است که هنرمند و آثار هنری را در کنار وجه متعالی و فاخر آن، در قالب یک انسان و گونه رو به رشد و قابل دسترس بنگرند. در نبود نمونه‌هایی از این دست در تاریخ هنر ایران، فهم کلیت و روند خلاقیت هنرمندان بزرگ برای ما چندان مکشوف نیست. امروزه لازم است، عادت دیدن آثار صرفاً به کمال‌رسیده را کنار بگذاریم و تعریف دوباره‌ای از اثر هنری داشته باشیم.
استاد فضائلی و احیاگری خط ثلث
شهیدانی خاطرنشان کرد: در این تعریف تازه، درحالیکه برخی آثار در دوره‌ای بسیار عالی و جذاب هستند، اما آثاری هم هست که باید با صبر بیشتر و به زمان و نوبت خود آنها را نظاره کنیم. این آثار با رشد ذوق و آگاهی جامعه و نیاز مخاطب از لایه زیرین تاریخ هنر به سطح و رو می‌آیند و گاهی نیز از برخی آثار به کمال رسیده قبلی جلو می‌زنند. اتود‌های هنرمندان نیز در زمره این زیبایی‌های از یاد رفته تلقی می‌شود که به همت نگارخانه ترانه باران در نمایشگاه مرقع فضائل به نمایش گذاشته شده است.
به گفته او، مجموعه طومار‌ها و لوحه‌نویسی‌های استاد فضائلی به یکی از مهم‌ترین کاربرد‌های خط و خوشنویسی در ارتباط با هنر‌های معماری و انواع مختلف صنایع‌دستی اشاره دارد که در تاریخ هنر ایران و مکتب اصفهان جایگاه و مقام مهمی دارد.
بنا بر این گزارش، خوشنویس چندقلمی همچون استاد فضائلی به‌رغم محدودیت‌های زمانه خوی، برای هر کتیبه، قلم، خط و اجرای مناسبی را تجربه کرد و به گفته آن مرحوم: «هر قلم بهر خطی سر کرده‌اند...» سهم استاد فضائلی در احیاگری خط ثلث با «شیوه کتیبه‌نگاری مکتب صفوی اصفهان» و نیز استفاده از خطوطی، چون کوفی، محقق، نستعلیق و نسخ و خطوط توأمان ثلث و کوفی و برخی خطوط ابداعی و تفننی در کتیبه‌نگاری معاصر بی‌بدیل است. اسباب کتابت ایشان نیز حکایت دیدنی است. انواعی از قلم‌تراش و نمونه‌های مختلف و متعددی از قلم‌های خوشنویسی برای خطوط مختلف نستعلیق، ثلث و نسخ، محقق و کوفی، رقاع و ریحان. از دانگ غبار و کتابت و از مشقی تا جلی و کتیبه‌نگاری، قلم‌هایی برای قرمزنویسی و سفیدآب‌نویسی و رنگینه‌نویسی که تماماً آغشته به مرکب خود استاد است. قلم‌های پارویی مخصوص کتیبه‌نگاری که آن مرحوم تراشیده است و مرکب‌های مختلفی از جمله مرکب سنتی ساخته شده در اصفهان معروف به «مرکب باستی». همگی در این نمایشگاه در معرض دید عموم است.
